به گزارش خبرنگار مهر، اگرچه صنعت لوازم خانگی ایران طی سال‌های اخیر به یکی از صنایع پیشران اقتصاد کشور تبدیل شده و توانسته با ایجاد اشتغال، افزایش تولید داخلی و رشد صادرات سهم قابل توجهی در اقتصاد کشور ایفا کند، با این حال اخیراً انتقادهای زیادی به این صنعت وارد شده است. کارشناسان و فعالان بازار معتقدند که عمق داخلی‌سازی برخی قطعات هنوز کافی نیست و وابستگی به واردات مواد اولیه کلیدی و قطعات پیشرفته همچنان پابرجاست.
همچنین کیفیت برخی محصولات تولید داخل به استانداردهای جهانی نرسیده و این موضوع محدودیت‌هایی در رقابت با برندهای خارجی ایجاد کرده است. از سوی دیگر، مشکلاتی مانند نوسانات ارزی، محدودیت در تأمین انرژی و نقدینگی تولیدکنندگان را تحت فشار قرار داده و موجب شده برخی از دستاوردهای صنعت لوازم خانگی نتواند به طور کامل به بازار و مصرف‌کنندگان منتقل شود. کارشناسان تأکید دارند که بدون برنامه‌ریزی و حمایت مستمر دولت برای ارتقای فناوری، استانداردسازی و بهبود کیفیت، این صنعت با وجود ظرفیت‌های بالا، در مسیر توسعه پایدار و رقابت منطقه‌ای با چالش مواجه خواهد بود.
عمق داخلی سازی ۶۰ تا ۶۵ درصدی
در همین راستا پیگیری‌های مهر از انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در خصوص وضعیت صنعت لوازم خانگی کشور نشان می‌دهد که این صنعت حدود ۳۰۰ هزار شغل مستقیم و در مجموع بیش از یک میلیون فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده است. میزان تولید نیز از حدود ۳ میلیون دستگاه پیش از ممنوعیت واردات (۱۳۹۶) به نزدیک ۲۰ میلیون دستگاه در سال گذشته افزایش یافته است، در حالی که نیاز سالانه کشور حدود ۲۳ میلیون دستگاه برآورد می‌شود. این رشد چشمگیر نشان می‌دهد که تولیدکنندگان داخلی توانسته‌اند بخش بزرگی از نیاز بازار داخلی را تأمین کرده و وابستگی به واردات را به طور محسوس کاهش دهند.
عمق داخلی‌سازی قطعات و محصولات در صنعت لوازم خانگی به طور متوسط ۶۰ تا ۶۵ درصد است و در برخی محصولات، به ویژه لوازم گازسوز، این شاخص به ۱۰۰ درصد رسیده است. این روند موجب کاهش وابستگی به واردات قطعات و صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی شده و توانمندی تولیدکنندگان داخلی در طراحی و تولید قطعات کلیدی را ارتقا داده است.
بر اساس اعلام مسئولان صنفی، میزان ارزبری این صنعت که پیش‌تر حدود ۶.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شد، اکنون به حدود ۲ میلیارد دلار کاهش یافته است و این مقدار نیز صرفاً برای تأمین مواد اولیه مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاهش محسوس نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در سال‌های اخیر نه تنها به افزایش ظرفیت تولید داخلی کمک کرده، بلکه نقش مهمی در کاهش فشار ارزی و تقویت استقلال اقتصادی صنعت لوازم خانگی کشور ایفا کرده است.
صادرات چقدر است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد که صادرات لوازم خانگی ایران در سال گذشته به حدود ۵۱۰ میلیون دلار رسیده و بازارهای هدف این محصولات شامل کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، سوریه، لبنان و برخی کشورهای آسیای میانه است. این رقم حکایت از رشد چشمگیر توان تولیدکنندگان داخلی در عرصه صادرات دارد و نشان می‌دهد که صنعت لوازم خانگی ایران توانسته حضور خود را در بازارهای منطقه‌ای تثبیت کند.
وزارت صنعت، معدن و تجارت هدفگذاری کرده است تا ارزش صادرات این صنعت تا سال ۱۴۰۶ به یک میلیارد دلار افزایش یابد. ظرفیت تولید سالانه این صنعت حدود ۲۰ میلیون دستگاه اعلام شده است و با توجه به تقاضای رو به رشد داخلی و بازارهای منطقه‌ای، پیش‌بینی می‌شود آینده روشنی در انتظار تولیدکنندگان در بازارهای صادراتی باشد.
ضعف‌های غیرقابل انکار و انتقادهای اخیر
همانطور که اشاره شد با وجود رشد چشمگیر تولید و افزایش عمق داخلی‌سازی، صنعت لوازم خانگی ایران همچنان با ضعف‌هایی اساسی و انتقادهای فراوان مواجه است. کیفیت برخی محصولات داخلی هنوز به استانداردهای جهانی نمی‌رسد و این موضوع مانع از رقابت جدی با برندهای خارجی در بازارهای بین‌المللی شده است. کارشناسان معتقدند نبود کنترل مستمر کیفیت و استانداردسازی یکپارچه می‌تواند رشد صادرات را محدود کند و اعتماد مصرف‌کنندگان را تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین، وابستگی به واردات مواد اولیه کلیدی و برخی قطعات پیشرفته همچنان وجود دارد و کاهش ارزبری فعلی بیشتر ناشی از کاهش واردات محصول نهایی است تا استقلال کامل تولید. این وضعیت باعث می‌شود صنعت لوازم خانگی در برابر نوسانات ارزی و تحریم‌ها آسیب‌پذیر باقی بماند و هرگونه اختلال در زنجیره تأمین مواد اولیه، تولید داخلی را تحت فشار قرار دهد.
از سوی دیگر، رقابت نامتعادل با محصولات قاچاق و وارداتی یکی دیگر از مشکلات جدی است. برخی تولیدکنندگان داخلی از نبود حمایت‌های کافی در زمینه تسهیلات مالی، تأمین انرژی و تسهیل صادرات گلایه دارند. کارشناسان تأکید می‌کنند که حمایت هدفمند دولت و برنامه‌ریزی برای ارتقای فناوری و استانداردسازی ضروری است تا صنعت لوازم خانگی ایران بتواند به جای صرفاً پر کردن بازار داخلی، به بازارهای خارجی نیز پایدار و رقابتی نفوذ کند.
با توجه به انتقادهای اخیر فعالان و کارشناسان، به نظر می‌رسد صنعت لوازم خانگی ایران همچنان نیازمند بازنگری در سیاست‌های حمایتی، سرمایه‌گذاری هدفمند در تکنولوژی و ارتقای کیفیت محصولات است تا ضمن حفظ دستاوردهای داخلی، توان رقابت در بازارهای بین‌المللی و مقابله با چالش‌های اقتصادی را نیز به دست آورد.
